ภาษาถิ่นนั้นถือว่าเป็นภาษาที่สวยงาม บ่งบอกถึงวัฒนธรรม เอกลักษณ์ ลักษณะความเป็นอยู่ และวิถีชีวิตของผู้คน ในท้องถิ่นของแต่ละภาค ของแต่ละที่ได้เป็นอย่างดี โดยภาษาถิ่นเป็นภาษาย่อยที่ใช้พูดจากันในท้องถิ่นต่างๆ ซึ่งเกิดจากการใช้ภาษาเพื่อการสื่อความหมาย ความเข้าใจกันระหว่างผู้คนที่อาศัยอยู่ตามท้องถิ่นนั้นๆ ซึ่งอาจจะแตกต่างไปจากมาตรฐาน หรือภาษาที่คนส่วนใหญ่ของแต่ละประเทศใช้กัน
โดยภาษาถิ่นของภาคเหนือ เรียกว่าภาษาถิ่นพายัพ (คำเมือง) นั่นคือ ภาษาถิ่นที่ใช้สื่อสารอยู่ในบางจังหวัดของภาคเหนือตอนบน หรือภาษาในอาณาจักรล้านนาเดิม มักจะพูดกันมากในจังหวัดเชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน เชียงราย พะเยา ลำปาง น่าน ลำพูน ตาก แพร่ เป็นต้น โดยในครั้งนี้ เราก็ได้รวบรวมศัพท์ ภาษาเหนือ ที่เรามักจะได้ยินผ่านหูบ่อยๆ มาฝากเพื่อนๆ กัน จะได้ อู้กำเมืองกันได้สบายๆ
คำศัพท์ภาษาเหนือ จากละคร กลิ่นกาสะลอง
กาสะลอง =
ดอกปีป ที่มีลักษณะสีขาว
กลิ่นหอม
ซ้องปีบ =
ดอกปีบที่นำมาประดับผม
เอาแต่ใจ๋ตั๋วเก่า
= เอาแต่ใจ
ปี้นั่นน่ะก่ะขี้วอกขี้จุ๊
วอกจะใดก็ฟังบ่ขึ้น = พี่นั้นแหละที่โกหก
โกหกยังไงก็ฟังไม่ขึ้น
สลิดดก
=ระริกระรี้
แฮ่นป้อจาย =
หิวผู้ชาย
หัน = เห็น
หื่อ =
ให้
ท่า = คอย
ผ่อ = มอง, ดู
บ่
= ไม่
ยะ = ทำ
ขี้จุ๊ =
โกหก
ไค้หัน = อยากเห็น
โตย =
ด้วย
จะอั้น = อย่างนั้น
จะไปพั่ง =
อย่ารีบ
จะได = อย่างไร
วันศีล =
วันพระ
ลำ = อร่อย
แลงนี้ =
เย็นนี้
ฮ้อง = เรียก
ติ้ว =
หิ้ว
ใจ๋ขึ้น = อารมณ์เสีย
โขด =
โกรธ
อะหยัง = อะไร
เฮือน = บ้าน
โฮงยา =
โรงพยาบาล
วอก = โกหก,ตอแหล
ฮากแตก
= อ้วกแตก
ขอย = อิจฉา
คำศัพท์ภาษาเหนือ คำนาม สรรพนาม
เธอ = ตั๋ว(สุภาพ) ,
คิง
(ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใชักับเพื่อนผู้ชาย)
ฉัน
= เปิ้น (สุภาพ) , ฮา
(ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใชักับเพื่อนผู้ชาย)
เขา
(สรรพนามบุรุษที่ 3) = เปิ้น
ผู้ชาย =
ป้อจาย
ผู้หญิง = แม่ญิง
พวกเขา =
หมู่เขา
พวกเธอ = สูเขา (สุภาพ),
คิงเขา
(ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใชักับเพื่อนผู้ชาย)
พวกเรา
= หมู่เฮา, เฮาเขา
พ่อ = ป้อ
พี่ชาย
= อ้าย,ปี่
ปู่ย่าตายาย ลุงป้าน้าอา =
อุ้ย (เช่น แม่อุ้ย ป้ออุ้ย)
พี่สาว =
ปี่
ปฏิทิน = ปั๊กกะตืน
คำเมืองแท้ๆจะแปลว่าปฏิทิน
โรงเรียน =
โฮงเฮียน
เรือน = เฮือน
คำเล่าลือ =
กำสีเน
อิฐ =
บ่าดินกี่
จำนวนนับภาษาเหนือ
1
= นึ่ง
2 = สอง
3 = สาม
4 =
สี่
5 = ห้า
6 = ฮก
7 =
เจ๋ด
8 = แปด
9 = เก้า
10 =
ซิบ
11 = ซิบเอ๋ด
20 = ซาว
21 =
ซาวเอ๋ด
พืช ผัก ผลไม้ ภาษาเหนือ
มะละกอ =
บะก้วยเต๊ศ
แตงล้าน = ม่ะแต๋งซั้ง (
ร้านที่ทำให้เครือแตงพันขึ้นไป
ทางเหนือเรียกว่า ซั้ง )
กล้วยน้ำว้า =
ก้วยอ่อง / ก้วยนิอ่อง
มะตูม =
บะปีน
ส้มเขียวหวาน = ส้มเกลี้ยง
เขียวหวาน
น้อยหน่า = ม่ะหน้อแหน้ /
น้อยแหน้
บวบงู = ม่ะนอยงู
แตงกวา =
บะแต๋ง
กล้วย = เชียงใหม่ เรียก
ก้วยใต้ ลำปาง เรียก ก้วยลิอ่อง หรือ ก้วย
โก๊ย
กล้วยน้ำว้า =
ก้วยใต้
มะเขือเปราะ =
บะเขือผ่อย
มะเขือยาว = บะเขือขะม้า -
- ออกเสียง ม่ะเขือขะม่า /
ม่ะเขือหำม้า
มะระขี้นก =
บะห่อย
พุทรา = หม่ะตัน
ละมุด =
หม่ะมุด
ขนุน =
หม่ะหนุน,บ่ะหนุน
มะพร้าว =
บะป๊าว
ส้มโอ = บะโอ
กระท้อน =
บะตื๋น หมะต้อง
มะปราง =
บะผาง
ฝรั่ง =
บ่ะหมั้น,บะแก๋ว
ฟักทอง = บะฟักแก้ว
/บะน้ำแก้ว/น้ำแก้ว
ฟักเขียว =
บะฟักหม่น
มะเขือเทศ =
บะเขือส้ม
กระท้อน = บะตึ๋น
ตะไคร้
= ชะไคร
มะแว้ง =
บะแขว้งขม
มะเขือพวง = บะแขว้ง
/บ่ะแขว้งกุลา
ผักตำลึง =
ผักแคบ
ชะพลู = ผักแค ใบปูนา
ปูลิง
ลูกยอ = หม่ะต๋าเสือ
คึ่นช่าย
= ผักกะพึน,กำพึน (กะปึน)
สัตว์ภาษาเหนือ
ลูกอ๊อด
= อีฮวก
ค้างคก = ค้างคาก
กบตู่
กิ้งก่า = จั๊ก-ก่า
ปลาไหล =
ปลาเอี่ยน ปลาเหยี่ยน
จิ้งหรีด =
จิ้กุ่ง,จิ้หีด
จิ้งเหลน =
จั๊ก-กะ-เหล้อ
เครื่องใช้ภาษาเหนือ
ถุงเท้า
= ถุงตี๋น
กระดุม = บะต่อม
เข็มขัด
= สายแอว สายฮั้ง
รองเท้า = เกือก
/เกิบ
กรรไกร = มีดยับ มีดแซม
ทับพี
= ป้าก
ช้อน = จ๊อน
ยาสูบ =
ซีโย
ผ้าเช็ดตัว = ผ้าตุ้ม
ผ้าห่ม =
ผ้าต๊วบ
รองเท้าฟองน้ำ =
แค็บ
คำวิเศษณ์ และอื่นๆ
โง่ = ง่าว
ก็ =
ก่
ถึง = เถิง
เช่น = เจ้น
เป็น
= เป๋น
ไม่ = หมะ (เช่น หมะใจ๊ =
ไม่ใช้)
นะ = เน้อ (เช่น เน้อครับ =
นะครับ)
ร่ม หมายถึง (ร่มกันแดด-กันฝน)
= จ้อง
ร่ม หมายถึง ร่มเงา =
ฮ่ม
เหนียว = ตั๋ง
ใหญ่ = หลวง
(เช่น "หูหลวง" =
"หูใหญ่")
แบบนั้น อย่างนั้น
= จะอั้น
แบบนี้ อย่างนี้ =
จะอี้
ทุก = กุ๊ (เช่น กุ๊ๆ คน=
ทุกๆคน)
คำกริยาภาษาเหนือ
กิน
= กิ๋น
กำปั้น หมัด = ลูกกุย
ก่าย =
ปาด อิง
กางร่ม = กางจ้อง
โกหก =
วอก ขี้จุ๊
โกรธ = โขด
กลับ = ปิ๊ก
(เช่น "เฮาปิ๊กบ้านละหนา")
ขี้เหนียว
= ขี้จิ๊
ขโมย = ขี้ลัก
ขี่หลังคน
(เกาะ) = เก๊าะ
เครียด = เกี้ยด
คิด
= กึ๊ด
เจ็บ = เจ๊บ
จริง = แต๊
(เช่น "แต๊ก๊ะ" =
"จริงหรอ")
ใช้ =
ใจ๊
เด็ก = ละอ่อน
ดู =
ผ่อ
ตกบันได = ตกคันได
ทำ = ยะ
(เช่น "ยะหยัง" =
"ทำอะไร")
เที่ยว =
แอ่ว
นั่งขัดสมาธิ =
นั่งขดขวาย
นั่งพับเพียบ =
นั่งป้อหละแหม้
นั่งไขว่ห้างเอาเท้าข้างหนึ่งพาดบนเข่า
= นั่งปกขาก่ายง้อน
นั่งยอง ๆ =
นั่งข่องเหยาะ,หย่องเหยาะ
นั่งลงไปเต็มที่ตามสบาย
(โดยไม่กลัวเปื้อน) = นั่งเป้อหละเหม้อ,
นั่งเหม้อ
นั่งวางเฉย นั่งหัวโด่ =
นั่งคกงก(ก๊กงก)
พูด = อู้
รู้ =
ฮู้
รัก = ฮัก
ลื่นล้ม =
ผะเริด
วิ่ง = ล่น
สวยจังเลยนะ =
งามหลายน้อ
สะดุด = ข้อง
สวมรองเท้า
= ซุบแข็บ
สบายอกสบายใจ =
ซว่างอกซว่างใจ๋
เหนื่อย = อิด
หม้อย
เหรอ = ก๊ะ
ห่วง = ห่วง
(คำเมืองแท้ๆคือ อ่วง ว้อง หรือ
ข๋าง)
ให้ = หื้อ
อยากอ้วก
อยากอาเจียน = ใค่ฮาก
อยาก =
ไข
อย่าพูดมาก = จ๊ะไปปากนัก
อร่อย
= ลำ
อร่อยมาก =
จ๊าดลำ
อย่าพูดเสียงดัง =
จ๊ะไปอู้ดัง
คิดไม่ออก =
กึ๊ดหม่ะออก
อย่าคิดมาก =
จ๊ะไปกึ๊ดนัก